عملیات خاکی
اجرای عملیات خاکی در اصل مشمول انجام کار هایی چون خاکریزی و خاکبرداری خاک، پاکسازی و تمیز نمودن بستر منطقه پروژه، همچنین برداشت خاک های نباتی، گودبرداری، کوبیدن خاک است.
اجرای عملیات خاکی طبق روش های ذیل انجام می شود.
آماده سازی بستر و زیرسازی آن
برای انجام عمل زیرسازی در ابتدا بر اساس نقشه های اجرایی عملیات خاکبرداری و خاکریزی انجام می شود. اگر برای رسیدن به تراز مورد نظر نیاز باشد تنها خاکبرداری انجام شود این عمل باید تا رسیدن به زمین با مقاومت کافی ادامه یابد.
اما اگر برای رسیدن به تراز نیاز به خاکریزی باشد، برای شروع باید باید خاک های نباتی تا عمق های مناسب برداشته و پس از آن عملیات خاکریزی انجام شود.
نکته حائز اهمیت اینکه
ضخامت قشر های خاکریز، نباید بیشتر از (20) سانتی متر شود. همچنین شیب عرضی سطح پیاده‌رو، باید به گونه ای باشد که آب های سطحی پیاده روها به آسانی روانه جوی ها و .. شوند. این شیب باید مطابق با نقشه های اجرایی باشد اما اگر اطلاعات لازم در دست نباشد حداقل شیب عرضی را (2%) در نظر می گیرند.
نکات مهم اجرای عملیات خاکی که در آماده سازی بستر خاکریزی باید به آن ها توجه نمود:
01
نکته
در صورتیکه بستر خاکریزی از جنس ریزدانه سیلیسی یا رسی باشد، باید بستر به عمق حداقل 15 سانتی متر شخم زده شود و با تراکم خواسته شده کوبیده گردد.
02
نکته
اگر بستر خاکریزی از مصالح شن و ماسه باشد، سطح کار با تراکم مورد نظر رگلاژ و کوبیده می شود.
03
نکته
اگر خاکریزی روی سطوح بتنی انجام شود، پیش از اجرای عملیات سطح بتن کاملاً تمیز و مرطوب می شود.
04
نکته
اگر خاکریزی روی سطوح سنگی باشد، ابتدا باید مواد خارجی، سنگ های سست و مواد اضافی دیگر از محل کار، حذف و بعد از مرطوب کردن سطح آن، خاکریزی آغاز گردد.
مصالح خاکریزی
مصالح و خاک مناسب خاکریزی، با تأیید قبلی دستگاه نظارت از مصالح حاصل از گود برداریها و خاکبرداری های پروژه به وجود می آیند.
شایان ذکر است همه خاک هایی گروه های هفتگانه A-1 الی A-7 استاندارد M-145 اشتو، خاک های مورد تایید برای خاکریزی هستند. این خاک ها به دو دسته زیر تقسیم می شوند:
استفاده از خاکهای فوق الذکر با توجه به شرایط اجرای کار با توجه به عوامل ذیل توسط دستگاه نظارت و در صورت نیاز تأیید آزمایشگاه مورد تأیید کارفرما، تعیین شده و به پیمانکار اعلام می شود.
خاک های زیر در خاکریزی مردود بوده و قابل استفاده نمی باشند:
تشخیص کیفیت خاک مناسب خاکریزی توسط دستگاه نظارت و در صورت نیاز، آزمایشگاه مورد تأیید سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و تصویب کارفرما انجام می شود.
خاک های مناسب و مورد تایید برای انواع خاکریز ها به شرح ذیل مورد استفاده قرار میگیرد
هرچند در برخی موارد خاص و کار های کوچک این امکان وجود دارد که پشت دیوار ها و سازه های فنی را با مصالح ای چون بتن لاغر و شفته آهکی، پر و اصلاح کرد.
اما در حالت نوع مصالح و روش اجرای کار بر اساس مشخصات فنی خصوصی و دستورات دستگاه نظارت تعیین می شود.
در صورتی که الزاماً محل اجرای عملیات پروژه منطبق بر محل خاک های نامناسب بوده و تغییر محل
ساختمان میسر نباشد ، جزئیات تفصیلی اصلاح و تعویض این خاک ها، روش های اجرایی برای دستیابی به
بستری آماده به ابعاد و رقومهای خواسته شده، باید در مشخصات فنی خصوصی قید گردد.
در صورت کافی نبودن خاک حاصل از عملیات گود برداری یا خاکبرداری پروژه جهت خاکریزی، عدم وجود خاک مناسب در فاصله حمل اقتصادی، می توان با توجه به مشخصات فنی خصوصی و اجازه قبلی دستگاه نظارت از مصالح رودخانه ای نیز استفاده کرد. محدودیت مصالح ریزدانه(مصالح گذرنده از الک نمره 20)در مشخصات فنی خصوصی ذکر گردد.
اصلاح مصالح
همانطور که پیشتر اشاره شد برای عملیات خاکریزی طی اجرای عملیات خاکی از خاک های حاصل از خاک برداری استفاده می شود اما اگر با کمبود خاک مناسب مواجه شویم می توان از منابعی دیگر استفاده شود و در این میان باید به انتخاب نوع خاک اصلاحی باید دقت زیادی شود. به طور مثال به هیچ عنوان خاک رس با درصد تورم بالا برای خاکریزی زیر پی یا کف ساختمان ها مجاز نبوده و استفاده از آن در این گونه پروژه ها توصیه نمی شود.
اما در صورتی که مجبور به استفاده از خاک رس قابل تورم باشیم می توان طی عمل اصلاح مصالح، رطوبت را (1%) تا (2%) بیشتر از رطوبت بهینه در نظر گرفته و جهت کاهش حالت خمیری خاک های رس می توان آهک اضافه نمود. به طور کلی موارد زیر در اصلاح مصالح باید توسط آزمایشگاه مورد تأیید کارفرما، تعیین و توسط دستگاه نظارت به پیمانکار اعلام شود:
فواید اضافه نمودن آهک علاوه بر رس در اجرای عملیات خاکی:
میزان و روش اختلاط و نحوه اجرای اضافه نمودن آهک نیز، باید توسط دستگاه نظارت به پیمانکار ابلاغ شود.
خاکریزهای با مصالح ریزدانه
پیش از انجام عمل تراکم در خاکریزی، باید در نظر داشت که مصالح ریزدانه رطوبت بهینه داشته باشند. کنترل این رطوبت طبق روش پروکتور استاندارد صورت می گیرد. رطوبت مورد نیاز در محل قرضه با توجه به نوع مصالح پس از تایید دستگاه نظارت به خاک اضافه می شود و بعد از پخش و حمل کنترل می شود.
همچنین از روش مخروط ماسه مطابق استاندارد (191- T ) جهت اندازه‌گیری وزن مخصوص خاک در محل استفاده می شود. عموما" تعیین رطوبت بهینه و تراکم با روش پروکتور استاندارد انجام می شود اما اگر به روش دیگری صورت گیرد، حتما" باید جزئیات در مشخصات فنی خصوصی ذکر گردد.
در صورت تأیید دستگاه نظارت می‌توان درصد رطوبت را اینگونه در نظر گرفت:
عملیات تراکم تا زمانی که به وزن مخصوص مورد نظر برسیم ادامه خواهد داشت. در موارد خاص که با توجه به نوع خاک و مرغوبیت آن تغییراتی در نحوه تراکم یا رطوبت آن مورد نظر باشد ، باید موضوع توسط آزمایشگاه موردتأیید کارفرما، مطالعه و دستورات لازم توسط دستگاه نظارت به پیمانکار داده شود.
خاکریز های با مصالح درشت دانه
میزان تراکم و رطوبت بهینه خاکریزی با مصالح درشت دانه نظیر مصالح ماسه ای، شنی و مخلوط شن
و ماسه باید توسط آزمایشگاه مورد تأیید کارفرما مشخص شود
میزان تراکم و رطوبت بهینه، با استاندارد ASTM D2049 مشخص می شود.
خاکریز های با مصالح رودخانه ای
میزان تراکم و رطوبت بهینه برای خاکریز هایی با مصالح رودخانه ای، با توجه به نوع مصالح و درصد مواد ریز دانه توسط آزمایشگاه، طی روش آزمایش پروکتور استاندارد مشخص می شود.
خاکریزهای با مصالح ریزدانه
پیش از انجام عمل تراکم در خاکریزی، باید در نظر داشت که مصالح ریزدانه رطوبت بهینه داشته باشند. کنترل این رطوبت طبق روش پروکتور استاندارد صورت می گیرد. رطوبت مورد نیاز در محل قرضه با توجه به نوع مصالح پس از تایید دستگاه نظارت به خاک اضافه می شود و بعد از پخش و حمل کنترل می شود.
همچنین از روش مخروط ماسه مطابق استاندارد (191- T ) جهت اندازه‌گیری وزن مخصوص خاک در محل استفاده می شود. عموما" تعیین رطوبت بهینه و تراکم با روش پروکتور استاندارد انجام می شود اما اگر به روش دیگری صورت گیرد، حتما" باید جزئیات در مشخصات فنی خصوصی ذکر گردد.
در صورت تأیید دستگاه نظارت می‌توان درصد رطوبت را اینگونه در نظر گرفت:
عملیات تراکم تا زمانی که به وزن مخصوص مورد نظر برسیم ادامه خواهد داشت. در موارد خاص که با توجه به نوع خاک و مرغوبیت آن تغییراتی در نحوه تراکم یا رطوبت آن مورد نظر باشد ، باید موضوع توسط آزمایشگاه موردتأیید کارفرما، مطالعه و دستورات لازم توسط دستگاه نظارت به پیمانکار داده شود.
خاکریز های با مصالح درشت دانه
میزان تراکم و رطوبت بهینه خاکریزی با مصالح درشت دانه نظیر مصالح ماسه ای، شنی و مخلوط شن
و ماسه باید توسط آزمایشگاه مورد تأیید کارفرما مشخص شود
میزان تراکم و رطوبت بهینه، با استاندارد ASTM D2049 مشخص می شود.
خاکریز های با مصالح رودخانه ای
میزان تراکم و رطوبت بهینه برای خاکریز هایی با مصالح رودخانه ای، با توجه به نوع مصالح و درصد مواد ریز دانه توسط آزمایشگاه، طی روش آزمایش پروکتور استاندارد مشخص می شود.
نکته مهم:
نباید فاصله زمانی زیادی بین آماده سازی بستر و اجرای عملیات خاکریزی باشد و باید خاکریزی بلافاصله بعد از آماده سازی شروع گردد. اما اگر به هر دلیلی وقفه ای در این کار ایجاد شود، پیش از اجرای عملیات خاکریزی دستگاه نظارت از محل کار بازدید کرده و در صورت لزوم دستور ترمیم و آماده سازی بستر صادر خواهد شد.
اگر مراحل بخواهیم اجرای عملیات خاکی را یک جا بیان کنیم بدین ترتیب خواهد بود:
اجرای عملیات خاکبرداری
از مراحل اجرای عملیات خاکی اجرای عملیات خاکبرداری است.
هدف از خاکبرداری:
موارد مورد اهمیت در خاکبردای :
نکته مهم در خاکبرداری طی اجرای عملیات خاکی این است که محل پروژه پس از اجرای عملیات خاکی خاکبرداری نباید بیش از 72 ساعت در معرض عوامل جوی و باران می باشد. اگر بنا به هر دلیلی در کمتر از 72 ساعت عملیات اجرایی بعد از خاکبرداری صورت نگیرد، باید دوباره نسبت به کنترل لایه های قبل، اصلاح و تسطیح و حتی رگلاژ سطح کار اقدام نمود.
